Ông bà ta đã nói "Ăn để mà sống" có nghĩa là chúng ta cần thực phẩm để
sống. Đồng thời, ông bà ta cũng căn dặn rằng
"Không phải sống để mà ăn". Điều này nhắc nhở chúng ta về chế độ ăn
uống.
"Ăn để mà sống" cho chúng ta biết rằng có những thực phẩm cần thiết cho
đời sống.
"Sống để mà ăn" là ăn uống bừa bãi cho khoái khẩu vị, không biết rằng
ăn quá nhiều, quá dư thừa, thì không những không bổ ích mà còn nguy hại cho
sức khoẻ. Điều nguy hại dễ thấy nhất về ăn uống quá độ là bệnh béo phì, cùng
với những căn bệnh nguy hại khác về mỡ trong máu (cao mỡ), cao máu, đưa đến
truỵ tim, vỡ mạch máu ... tử vong.
Qua nhiều nghiên cứu, các khoa học gia nhận thấy rằng những giống dân có chế
độ ăn uống lành mạnh, như dân Nhật và dân ở vùng Địa Trung Hải, đưa đến việc
có tuổi thọ cao hơn những nơi khác. Họ không chỉ sống lâu, mà sống rất khoẻ
mạnh. Đó mới là điều đáng để chúng ta quan tâm và học hỏi.
Chế độ, hay phương pháp, "Ăn uống lành mạnh" chú trọng vào
các loại thực phẩm giàu dinh dưỡng cung cấp cho cơ thể chúng ta năng lượng và
các nguyên tố cần thiết để phát triển. Việc tập trung vào thực phẩm nguyên
chất, ít chế biến là chìa khóa cho phương pháp ăn uống lành mạnh này.
1. Trái cây và Rau củ:
Chứa nhiều vitamin, khoáng chất, chất xơ và chất chống oxy hóa. Các chất
dinh dưỡng này hỗ trợ nhiều chức năng của cơ thể, như tăng cường hệ miễn
dịch và bảo vệ cơ thể khỏi các bệnh mãn tính.
Ví dụ: Rau lá xanh (spinach, kale), trái thuộc họ berries (trái dâu), trái
cây thuộc họ cam quýt, táo, chuối, bông cải xanh, cà rốt, khoai lang.
2. Ngũ cốc nguyên hạt:
Đây là nguồn chất xơ, vitamin và khoáng chất tuyệt vời. Chất xơ hỗ trợ cho
tiêu hóa, giúp kiểm soát lượng đường trong máu và có thể làm giảm
cholesterol.
Ví dụ: Bánh mì nguyên cám (Whole wheat bread), gạo lức (gạo nâu), hạt
quinoa, oats, lúa mạch (barley).
3. Nguồn protein nạc:
Cần thiết cho việc xây dựng và phục hồi các mô, hỗ trợ tăng trưởng cơ bắp và
sản xuất enzyme và hormone.
Ví dụ: Gia cầm (bỏ đi phần da), cá, đậu, đậu lentils, đậu phụ, tương (đậu
lên mem), trứng, thịt nạc.
4. Chất béo lành mạnh:
Quan trọng tạo nên năng lượng, sản xuất hormone, chức năng tế bào và hấp thụ
một số loại vitamin.
Ví dụ: Quả bơ, các loại hạt, dầu ô liu, cá có nhiều chất béo (cá hồi, cá ngừ
- salmon, tuna).
5. Sữa và các sản phẩm thay thế:
Nguồn calcium và vitamin D dồi dào, rất cần thiết cho xương chắc, khỏe.
Ví dụ: Sữa ít chất béo hoặc không béo, sữa chua (chọn loại không hoặc ít
đường), phô mai và đồ uống chế biến từ đậu nành.
6. Nước:
Nước rất cần thiết cho nhiều chức năng của cơ thể, bao gồm điều chỉnh nhiệt
độ cơ thể, vận chuyển chất dinh dưỡng và loại bỏ chất thải.
Thực phẩm cần hạn chế hoặc tránh:
Thực phẩm chế biến (Processed foods): Thường chứa nhiều chất
béo không lành mạnh, nhiều đường và muối, để tăng vị, nhưng ít chất
dinh dưỡng.
Đồ uống có đường: Nước ngọt, nước ép trái cây và các loại đồ uống
có đường khác góp phần làm tăng cân và làm tăng nguy cơ mắc nhiều vấn đề
sức khỏe khác nhau.
Chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa (Saturated and trans fats):
Những chất béo này có thể làm tăng cholesterol LDL ("xấu") và làm tăng
nguy cơ mắc bệnh tim.
Quá nhiều muối: Ăn quá nhiều muối có thể dẫn đến huyết áp cao, một
yếu tố nguy cơ gây bệnh tim và đột quỵ.
Phương pháp ăn uống lành mạnh
- Một nửa phần ăn là trái cây và rau.
- Chọn ngũ cốc nguyên hạt thay vì ngũ cốc tinh chế.
- Thay đổi nguồn protein.
- Bao gồm chất béo lành mạnh ở mức độ vừa phải.
- Giữ đủ nước cho cơ thể bằng cách uống nhiều nước.
-
Đọc nguyên liệu trên nhãn thực phẩm để đưa ra sự lựa chọn sáng suốt.
-
Nấu ăn ở nhà thường xuyên hơn để kiểm soát thành phần nguyên liệu.
Hãy nhớ:
-
Ăn uống lành mạnh không nhất thiết phải phức tạp. Hãy từ từ bắt đầu
bằng cách thực hiện những thay đổi nhỏ về ăn uống.
-
Tham khảo ý kiến của các chuyên gia chăm sóc sức khỏe hoặc chuyên
gia dinh dưỡng để được tư vấn chế độ ăn uống phù hợp.
Thay lời kết, chúng tôi xin có đôi vần cảm tác về "Thực Phẩm Tốt Cho Sức
Khoẻ":
Ông bà ta đã có lời:
"Ăn để mà sống" ấy thời khắc ghi.
Nhưng mà nên ăn những gì
Để mà khoẻ mạnh rồi thì sống lâu?
Lời khuyên nên ăn nhiều rau,
Ngũ cốc nguyên hạt theo sau đó liền.
Nên thay đổi nguồn Protein,
Chất béo lành mạnh cũng nên vừa vừa.
Cần uống nhiều nước, nhớ chưa,
Mỗi khi đi chợ để mua những gì,
Đọc kỹ label đã ghi,
Để sự chọn lựa ấy thì tốt hơn.
Nấu ăn ở nhà thường hơn,
Để dễ kiểm soát vừa ngon, vừa lành.
Ăn uống lành mạnh thực hành,
Sống vui, sống khoẻ, an lành, dài lâu.
Bùi Phạm Thành
(Biên Soạn)